Bu defa bloğumuzun hedef kitlesi, toplantı düzenleyenler arasında özellikle daha önce sözlü çeviri ile çalışmamış olan dostlarımız. Her işin elbette kendine özgü bazı püf noktaları vardır, günümüzde bu incelikli noktalara hepimiz daha fazla özen gösterir olduk. Mesela, kahve siparişi verirken sütün derecesini söyleyenlere bile rastlamışsınızdır. Bizim işimizde o kadar ince eleyip sık dokumadan, ihtiyacınıza en uygun çeviri türünün hangisi olduğunu adım adım açıklamaya çalışayım.
Anlaşılması kolay olsun diye toplantı örnekleri üzerinden tanımlamalar yapacağım. Öncelikle bir tıp kongresi düzenlediğinizi ya da ilaç tanıtımı yaptığınızı düşünelim, bu durumda sizin ihtiyacınızı en iyi karşılayacak olan sözlü çeviri türü, simultane yani anında çeviridir. Sebebine gelince… Hiç tıp kongresine ya da ilaç tanıtımına katılmamış olanlar için ortamı söyle bir anlatalım: Yüzlerce, belki binlerce dinleyici, sahneden PowerPoint slaytlarla sunum yapan bir hocayı can kulağıyla dinler; izleyicilerin bir kısmı zaten hocanın konuştuğu dili bildiği için çeviriye ihtiyaç duymaz, akıcı ve hızlı bir şekilde konu aktarılır. Bu durumda, söz kesmeden, beklemeden, slaytların sırasını ve konuşmacının ritmini takip ederek akıcı bir çeviri yapılması gerekir. Bu imkânı sağlayan tür, simultane yani anında çeviridir.
Anında çeviride konferans tercümanları irice bir kutu görünümündeki ses yalıtımlı kabinde bulunurlar, kabinin içinde genel çevirili ses sistemine bağlanan, röle denilen bir cihaz vardır. Konuşmalar ses sistemi üzerinden doğrudan bu cihaza bağlı olan kulaklıklara aktarılır, tercümanlar sesi kulaklıklarından duyar. Bu özel cihaz, dillere göre kanallara sahiptir, çevirinin yapılacağı kanalı seçen tercüman mikrofonunu açarak tercümeyi yapar. Çevirmeni sadece kızılötesi sistemle çalışan çeviri ünitesini almış, kulaklığını takmış ve kanalını seçmiş olan katılımcılar ve konuşmacılar duyabilir. Toplantıda konuşulan tüm dillere hakim olmayan konuşmacıların da soru ve yorumları anlayıp yanıtlayabilmesi için çeviri ünitesi almasında fayda vardır.
Günümüzde, anında çeviri hemen hemen tüm çok dilli toplantıların vazgeçilmezi haline geldi. Tahkim duruşmalarından, eğitim toplantılarına, uluslararası boyutu olan hemen her ortamda toplantı salonunun bir yerinde, bir veya birkaç kabin görürsünüz. Akışınızı aksatmadan, dikkatleri dağıtmadan işim derli toplu görülsün diyorsanız, ihtiyacınız olan sözlü çeviri türü, simultane yani anında çeviridir. Malumatfuruş dostlarımız için ek bir bilgi: Avrupa Parlamentosunun neredeyse her oturumunda eş zamanlı olarak 24 dilde anında çeviri yapıldığını biliyor muydunuz?
Kimi ortamlarda tüm katılımcılara çeviri ünitesi dağıtmak mümkün olmayabilir. Örneğin, bir davette, ya da kalabalık bir temel atma töreni veya açılışta katılımcıların çoğunun bilmediği bir dilde konuşma yapılacaksa, ihtiyacınızı en iyi karşılayacak çeviriyi türü ardıl çeviridir. Bu türde önce konuşmacı birkaç cümle söyler, ardından notlarını tutmuş olan çevirmen tercümeyi aktarır. İdeal olan, konuşmacının en fazla birkaç cümlede bir ya da her paragrafta durması ve çeviriyi beklemesidir, ama bir konferans tercümanı 6-7 dakikalık bir konuşmayı bile notlarını alarak eksiksiz bir şekilde aktaracak donanıma sahiptir. Yine de her zaman konuşmacılara kısa bir paragraftan daha uzun konuşmamalarını öneririz.
Ardıl çevirinin teknik nedenlerle tercih edildiği ortamlar da bulunur. Örneğin, teknik açıdan başka bir düzenleme yapılmasına imkan tanımayan ayaküstü basın toplantıları, bazı tahkim davaları, söyleşiler…Ancak buradan uyarımızı da yapalım, ardıl çeviri birden fazla dilde yapıldığında katılımcılar açısından da konuşmacılar açısından da fevkalade zor ve sıkıcı bir hal alır. Siz siz olun, birden fazla dilde ardıl çeviriden mümkün olduğunca kaçının!
Tesisinizde yapılacak denetimlerde ya da iş ziyaretlerinde sizin ihtiyacınızı karşılayacak ideal çeviri türü ise ardıl olarak yapılan ikili görüşme çevrisidir. Bu türde konferans tercümanı heyete veya yetkiliye eşlik eder, gerekirse bazı belgeleri anlamasına yardımcı olur, konuşmaları tercüme eder. Diplomatik alanda, uluslararası toplantılarda, en üst düzeyde ikili görüşmelerde, konferans tercümanları benzer bir teknikle çeviriyi gerçekleştirirler. Bu düzeyde çeviri yapmak için protokol bilgisi, konu hakimiyeti ve tarza yatkınlık gibi pek çok kıstasa azami dikkat edilmesinde fayda vardır.
Tabii ki her toplantı türünü, her ihtiyacı bu kısacık blog yazısına sığdırmamız mümkün olmadı. Ama, bizi bilen bilir, her zaman en uygun çözümü bulmak için elimizden geleni yaparız. Size çok karmaşık gelen formülleri biz defalarca görmüş ve deneyimlemiş olduğumuz için seve seve çözüm üretiyoruz. Bunca yılın tecrübesi, uzmanlığı, okuması, çalışması da boşa gitmemiş oluyor. Kendinizi yormayın, üzmeyin; siz ihtiyacınızı söyleyin, biz size en uygun çözümü üretelim!
Verda Kıvrak
Enterkon Yönetim Kurulu Başkanı ve
Konferans Çevirmeni